List Mary Bar-Serapiona

List Mary Bar-Serapiona – dokument, uważany niekiedy za jedno z najstarszych źródeł historycznych dotyczących Jezusa Chrystusa. Jest to korespondencja autorstwa pochodzącego z Syrii stoickiego filozofa o imieniu Mara Bar-Serapion (ܡܪܐ ܒܪ ܣܪܦܝܘܢ, co dosłownie znaczy Mara, syn Serapiona) do jego syna, zwanego również Serapionem^[1][2]. List został napisany pomiędzy 73 rokiem a końcem II wieku. Większość uczonych datuje go na okres następujący krótko po 73 roku^[3]. List może stanowić wczesne niechrześcijańskie odniesienie do ukrzyżowania Jezusa^[1][4]. Gdyby list rzeczywiście został napisany około 73, byłby najstarszym pozaewangelicznym nawiązaniem do postaci Jezusa Chrystusa w historii, zaraz obok dzieła zatytułowanego Dawne dzieje Izraela Józefa Flawiusza.

Treść korespondencji odnosi się do niesprawiedliwego potraktowania „trzech mędrców”. Autorowi chodzi tu o okoliczności śmierci Sokratesa, Pitagorasa i niewspomnianego z imienia „mądrego króla” Żydów^[1][2]. Mara Bar-Serapion wyjaśniał swojemu synowi, że we wszystkich trzech przypadkach złe uczynki ludzi spowodowały ukaranie ich w przyszłości przez Boga. Autor napisał o tym, że w sytuacjach, gdy mądrzy ludzie są uciskani, nie tylko ich mądrość na końcu tryumfuje, ale też i Bóg karze swoich ciemięzców^[3].

List nie zawiera żadnego chrześcijańskiego motywu^[2][4], dlatego wielu badaczy uważa Marę za poganina^[2][4][5][6], choć niektórzy sugerują, że mógł być monoteistą^[3]. Niektórzy uczeni postrzegają określenie „mądry król” Żydów jako wczesne, niechrześcijańskie odniesienie do Jezusa^[1][2][4]. Pośród argumentów wspierających niechrześcijańskie pochodzenie listu wymienić można spostrzeżenie, że „król Żydów” nie był chrześcijańskim tytułem; także zawarta w liście sugestia, iż Jezus wciąż żyje dzięki naukom, które ustanowił, stoi w opozycji dla chrześcijańskiej koncepcji, zgodnie z którą Jezus dosłownie żyje nadal po swoim zmartwychwstaniu^[3][4]. Z drugiej strony Mara Bar-Serapion w swoim liście mógł nawiązywać do zmartwychwstania, o którym Jezus mówił w czasie swojego nauczania. Dlatego nie jest pewne, czy wierzył w zmartwychwstanie, czy też niegdyś je uznawał, a następnie przestał w nie wierzyć. Nie jest również całkiem wykluczone, że był chrześcijaninem lub przynajmniej miał styczność z pierwszymi wyznawcami tej nowej wówczas religii i zgadzał się z nimi w zakresie, w którym Ewangelia przypisuje^{[potrzebny przypis]} Jezusowi tytuł „mądry król Żydów”. Uczeni, jak np. Robert Van Voorst, mają wątpliwości co do tego, czy określenie „król Żydów”, rzeczywiście odnosi się do śmierci Jezusa^[3]. Z kolei jeszcze inni badacze, tacy jak Craig A. Evans, widzą mniejszą wartość listu, zważywszy na niepewną datę źródła i ewentualne wątpliwości co do osoby, będącej przedmiotem wywodu Mary Bar-Serapiona^[7].